بيماريهاي قلبي عروقي
اگرچه در چند سال گذشته صحبت از افزايش بي‌رويه آمار سرطان‌هاي مختلف در دنيا به گوش مي‌رسيد و پيش‌بيني مبني بر اين بود كه تا چند سال آينده آمار بيشترين تلفات به اين عارضه اختصاص خواهد يافت ولي آمار و پيش‌بيني‌هاي جديد همچنان بيماريهاي قلبي – عروقي را با اختلاف معني‌داري، اصلي‌ترين علت مرگ و مير در جهان در سال‌هاي آتي مي داند. طبق آمار وزارت بهداشت و درمان آمريكا، بيماريهاي قلبي بالاترين آمار مرگ و مير را در سطح جهان به خود اختصاص مي‌دهند و به طور مثال 15 ميليون نفر در آمريكا مبتلا به اين نوع بيماري هستند. براساس آمار اعلام شده در سال‌هاي 2005 و 2006، بين 4 تا 6 درصد مردم هر كشور به بيماريهاي قلب و عروق مبتلا بوده‌اند كه اين ميزان در سال‌هاي اخير همچنان رو به افزايش است و البته بخش عمده اين آمارها مربوط به كشورهاي كم‌درآمد و متوسط است (1).
ايران كشوري است با حدود 70 ميليون نفر جمعيت است كه براساس تحقيقات آماري حدود 15 ميليون نفر از اين تعداد به بيماريهاي قلبي – عروقي مبتلا هستند. با توجه به امكانات محدود خدمات پزشكي در كشور ما در مقايسه با ساير كشورها و اشغال تخت‌هاي بخش مراقبت هاي ويژه به وسيله اين بيماران، ترافيك بيماران نيز در اين بخش‌ها وجود دارد. آمار تاسف‌بار ديگر در همين زمينه ميزان بالاي مرگ و مير بر اثر بروز بيماريهاي قلبي در كشور است. طبق آمار به دست آمده در سال 86، از هر 100 هزار مورد بيماري قلبي گزارش شده در كشور حدود 167 مورد، منجر به مرگ مي‌شود.
اين گزارش‌ها در حالي ارايه مي‌شود كه هر لحظه از ميانگين سني افراد مبتلا به بيماريهاي قلبي كاسته مي‌شود و شايد بتوان گفت ابتلا به اين نوع بيماري‌ها در آينده نزديك بزرگ‌ترين و جدي‌ترين چالش حوزه سلامت كشور ما خواهد بود كه اگر از نگاه مسوولان نظام بهداشتي كشور مغفول واقع شود، مي‌تواند آثار بسيار ناگواري را به دنبال داشته باشد (1).
آمارها در ايران نيز نشان‌دهنده ميزان بالاي ابتلا به بيماريهاي قلبي – عروقي است. اين آمارها هم‌چنين نشان‌دهنده اختلاف فاحش تعداد مبتلايان در ايران در مقايسه با ساير كشورهاي دنياست. سن بيماران قلبي – عروقي ايراني بسيار پايين‌تر از آمار جهاني است و ميزان آن در زنان ايراني 3 تا 4 برابر و در مردان ايراني 5 تا 6 برابر آمار جهاني است(1 ).
در ایران روزانه 300 بیمار قلبی جان خود را از دست میدهند و بیماریهای قلبی عروقی باعث از دست رفتن 23.4 درصد عمر مردم کشور می‌شود. اما علت زیاد بودن تعداد مبتلایان به بیماریهای قلبی در ایران چیست؟ دکتر ایرج خسرونیا، رییس هيأت مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، تغییر شیوه زندگی را علت اصلی زیاد بودن تعداد مبتلایان به بیماریهای قلبی در ایران، در مقایسه با میانگین جهانی می‌داند. به گفته او، رژیم‌های غذایی نامناسب، چاق شدن افراد، افزایش فشار خون و اضطراب و استرس، عواملی هستند که تعداد مبتلایان به بیماری قلبی را در ایران زیاد می‌کند (2).
تحقیقات متعدد نشان داده است که افسردگی، اضطراب، خشونت و استرس می تواند در شکل گیری و پیشرفت روند بیماری عروق کرونر قلب بسیار مؤثر باشند. در مطالعه ای که روزنگرن Rosengrenو همکاران در خصوص ارتباط استرس و حمله قلبی انجام دادند و در سال 2004 نتایج آن را در مجله علمی لانست منتشر نمودند(3)؛ بیش از ۱۱هزار بیمار مبتلا به حمله قلبی از ۵۲ کشور جهان مورد بررسی قرار گرفتند و معلوم شد که بیماران در سال قبل از بروز حمله قلبی تحت فشارهای روحی درخور توجهی ناشی از کار، خانواده، مشکلات مالی، افسردگی و علل و عوامل دیگر بودند. چرا عوامل مذکور این چنین موثرند؟ بدیهی است که حالات هیجانی بر رفتار انسان ها تاثیر می گذارند. کسانی که دچار افسردگی یا عصبانیت هستند، کمتر رژیم های غذایی و تمرینات ورزشی مناسب را رعایت می کنند و بیشتر سیگار می کشند. در یک مطالعه عصبانی ترین افراد روزانه ۶۰۰ کالری بیشتر از افرادی که کمترین مشکل را داشتند، غذا مي خوردند. با این حال اين گونه رفتار نظير پرخوري، تنها آغاز ماجرا است. هیجانات منفی می توانند در نتیجه پاسخ های تنش آلود با مکانیسم جنگ یا گریز آثار مستقیم نیز داشته باشند. در پاسخ به این تحولات، بدن هورمون های استرس مانند کورتیزول و اپینفرین (آدرنالین) ترشح می کند و فشار خون و سطح قند خون افزایش می یابند. در عین حال تغییرات شیمیایی خون (با هدف کمک به ترمیم زخم) باعث تشدید واکنش های انعقادی می شوند. اینها در کوتاه مدت نقش مکانیسم های بقا را ایفا می کنند، لیکن در درازمدت فشار خون بالا و سطوح بالای قند خون نهایتاً به عروق خونی آسیب می زنند. هورمونهای استرس موجب بالا رفتن کلسترول مضر LDL (کلسترول با چگالی پایین) و رسوب آن در دیواره عروق کرونر قلب و به دنبال آن تجمع و رسوب کلسیم و برخی سلولها و در نهايت موجب تنگ شدن یا انسداد مجرای شریان خونرسان به عضله قلب می شود. نرسیدن خون به بافت قلب و یا ایسکمی بافتی، سکته یا انفارکتوس را در عضله قلب ایجاد خواهد نمود.
مراقبه هم به روش هاي مختلف مي تواند روند استرس و اضطراب و عوارض مخرب آنها را خنثي نمايد. پژوهشهای زیادی از جمله تحقیق روزنويگ Rosenzweig و همکاران در 2007 تأثیر قابل توجه مراقبه بصیرت (مشاهده گریmindfulness ) را بر کاهش اضطراب و افسردگی و فشار خون نشان داده اند (4). در صورت عدم کنترل و درمان گرفتگی عروق کرونر که خونرسانی به عضلات قلب را به عهده دارند و ایجاد گرفتگی و انسداد کامل آنها، آسیب عضله قلب، سکته قلبی و مرگ در انتظار بیمار خواهد بود.
در سال 2009 ،الیووOlivo و همکارانش از دانشگاه کلومبیا ی نیویورک نشان دادند که نوعی مراقبه بصیرت می تواند در کاهش افسردگی، اضطراب، خشونت و بهبود شاخص های سلامتی مبتلایان به بیماری عروق کرونر مؤثر باشد (5).
تاکون Tacon و همکاران در 2003 در بررسی خود، تأثیر مثبت مراقبه بصیرت را در کاهش اضطراب زنان مبتلا به بیماری قلبی مشاهده نمودند. بنظر می رسد که با کنترل اضطراب از طریق مراقبه، پیشرفت بیماری قلبی، کند یا متوقف خواهد شد (6).
منابع:
1-http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum
=100913219997
3- Rosengren A, Hawken S, Öunpuu S, et al.(2004). Association of psychosocial risk factors with risk of acute myocardial infarction in 11 119 cases and 13 648 controls from 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004; 364: 953-962.
4- Rosenzweig S, Reibel DK, Greeson JM, Edman JS, Jasser SA, McMearty KD, Goldstein BJ )2007( . Mindfulness-based stress reduction is associated with improved glycemic control in type 2 diabetes mellitus: A pilot study. Altern Ther Health Med.;13(5):36-38.
5- Olivo, EL, et al., (2009). Feasibility and effectiveness of a brief meditation-based stress management intervention for patients diagnosed with or at risk for coronary heart disease: A pilot study. Psychology, Health & Medicine, 14: 5, 513 — 523.
6- Tacon, AM et al., (2003). Mindfulness meditation, anxiety reduction, and heart disease: a pilot study. Family Community Health. 26(1):25-33
پستها
